Jednostka Ratownictwa Chemicznego od 2001 roku zajmuje się problemem utylizacji utleniacza paliwa rakietowego. Utleniacz jest jednym ze składników paliwa rakietowego stosowanego do napędu rakiet średniego i dalekiego zasięgu w latach 1970-1990. Jest to około 73%-wy kwas azotowy zawierający dodatkowo około 25% tlenków azotu oraz około 1-1,5 % dodatków stabilizujących.
Po wycofaniu rakiet z użytku pozostało w magazynach wojskowych w Polsce ponad 900 t. utleniacza. Również w państwach byłego ZSRR oraz Układu Warszawskiego pozostały znaczne ilości tych materiałów, ocenia się, że na terenie b. Związku Radzieckiego zmagazynowanych jest ok. 150 tys. t. utleniacza często w warunkach urągających bezpieczeństwu. Agresywność tych substancji oraz brak możliwości ich zużycia zgodnie z przeznaczeniem powodują konieczność poddania ich procesowi unieszkodliwienia. Biorąc pod uwagę wszelkie aspekty bezpieczeństwa, proces unieszkodliwienia powinien być prowadzony na instalacji stacjonarnej w dużym zakładzie chemicznym dysponującym odpowiednią infrastrukturą lub na odpowiednio przygotowanej instalacji przewoźnej w miejscu jego składowania.
Jednostka Ratownictwa Chemicznego Sp. z o.o. posiada duże doświadczenie w opracowaniu technologii utylizacji substancji wysokotoksycznych i niebezpiecznych, w tym również materiałów wojskowych, oraz praktycznego prowadzenia utylizacji trujących materiałów na skalę techniczną. W latach 1997 – 2001 na zlecenie MON, we współpracy z Wyższą Szkołą Oficerską im. Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu, opracowano i zrealizowano technologię unieszkodliwienia adamsytu oraz innych bojowych środków trujących i środków pozoracji pola walki. Na podstawie informacji uzyskanych od wojska oraz wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu na technologie utylizacji utleniacza paliwa rakietowego JRCh podjęła w 2001 roku współpracę z Instytutem Technologii Nieorganicznej i Nawozów Mineralnych Politechniki Wrocławskiej. W latach 2002 – 2005 w literaturze naukowej i technicznej pojawiło się szereg informacji na temat przeprowadzonych pod nadzorem OBWE i NATO procesów niszczenia utleniacza w Niemczech, Republice Czeskiej, Gruzji i Armenii, nie w każdym przypadku zakończonych sukcesem, a także powstania programów utylizacji tej substancji w Azerbejdżanie, Kazachstanie i na Ukrainie, również pod patronatem OBWE i NATO. W tym czasie JRCh kontynuowała współpracę z zespołem z Politechniki Wrocławskiej, w którym pracowali specjaliści wojskowi, w celu opracowania nowej technologii unieszkodliwienia utłeniacza. W 2005 roku na podstawie wstępnych badań wykonanych w laboratoriach Politechniki Wrocławskiej opracowano prostą i bezpieczną ekologicznie technologię utylizacji utleniacza „metodą wapieną”.
W 2008 roku jednym z sukcesów Jednostki Ratownictwa Chemicznego w Tarnowie o znaczeniu miedzynarodowym było nawiazanie ścisłej współpracy z Ministerstwem Obrony Ukrainy w zakresie niszczenia utleniacza paliwa rakietowego oraz praktyczne przeprowadzenie unieszkodkiwienie 215 ton utleniacza przechowywanego w m. Radechiv, kilkadziesiąt kilometrów od naszej wschodniej granicy, z wykorzystaniem mobilnej instalacji zaprojektowanej i zbudowanej w JRCh oraz polskiej myśli technicznej w postaci zmodernizowanej (tzw. „metoda mocznikowa”) technologii utylizacji utleniacza opracowanej wspólnie z naukowcami z Politechniki Wrocławskiej. Wędług tej metody w wyniku procesu powstaje jedyny produkt końcowy – kwas azotowy, który może być wykorzystany jako surowiec do produkcji nawozów azotowych, spełniając warunki przewidziane Rozporządzeniem (WE) nr 2003/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie nawozów.
Proces utylizacji Ak-20k został przeprowadzony przez wyłonione w przetargu konsorcjum: Jednostkę Ratownictwa Chemicznego z Tarnowa i – odpowiedzialną za logistykę –warszawską firmę Astra Concept. Utleniacz Ak-20k pobierano do odpowiednio zabezpieczonych cystern samochodowych, które następnie przewoziły substancję do Tarnowa, gdzie był on utylizowany w specjalistycznej instalacji. Produkt końcowy stanowił surowiec do produkcji nawozów azotowych. Średnia wydajność instalacji pozwalała na niszczenie do 12 ton utleniacza na dobę, a szybka i sprawna organizacja umożliwiła, wcześniejsze niż zakładano w umowie, zamknięcie prac. Pierwotnie przewidywany termin zakończenia całej operacji został ustalony na koniec czerwca 2010 roku. Niszczenie utleniacza Ak-20k zakończono ponad 2 miesiące przed terminem (pod koniec kwietnia 2010 roku).
Końcowy odbiór został podpisany 12.05.2010 roku. W ocenie Agencji Mienia Wojskowego jako Zleceniodawcy, służb Ochrony Środowiska i Władz Samorządowych zarówno Województwa Pomorskiego, jak i Zachodniopomorskiego utylizacja przebiegała na wszystkich etapach realizacji w sposób bardzo profesjonalny i bezpieczny dla środowiska naturalnego.
Doceniono organizację prac, fachowość, zaangażowanie i pracowitość wszystkich pracowników Konsorcjum uczestniczących w realizacji przedsięwzięcia, tj. pracowników Jednostki Ratownictwa Chemicznego Sp. z o.o. i firmy Astra Koncept Sp. z o.o.. Należy podkreślić, że przedterminowa realizacja „Umowy” była możliwa dzięki doskonałej współpracy uczestników Konsorcjum, jak również Zlecającego zadanie, czyli Agencji Mienia Wojskowego.
Fakt utylizacji utleniacza paliwa rakietowego w Polsce przez JRCh przyczynił się bezpośrednio do poprawienia bezpieczeństwa ekologicznego kraju.
Stosowany w radzieckich pociskach rakietowych utleniacz Ak-20k (roztwór tlenków azotu w stężonym kwasie azotowym) przedstawiał sobą trująca, niebezpieczna dla ludzi i środowiska ciecz o silnych własnościach żrących i toksycznych. Ak-20k składowany był w Jarominie i Bieszkowicach w zbiornikach z aluminium, których czas życia obliczono na około 15 lat, a były już używane około 40 lat. Postępująca korozja zbiorników oznaczała stałe niebezpieczeństwo wycieku, potencjalnie groźne dla życia mieszkańców okolicznych miejscowości. Według ocen specjalistów OBWE w razie awarii zbiornika utleniacza o pojemności 100 metrów sześciennych, promień strefy śmierci wyniósłby 2,5 km, a promień strefy zagrożeniaok. 25 km. Dane szacunkowe mówią, że w państwach dawnego Układu Warszawskiego zdeponowano ponad 150 tys. ton Ak-20k. W Polsce było go ponad 900 ton, natomiast na Ukrainie aż 16,5 tys. ton. Jak najszybsze zniszczenie niebezpiecznego utleniacza paliwa rakietowego AK-20K składowanego w Bieszkowicach (83 013 kg) i Jarominie (823 161 kg) było jednym z priorytetowych zadań AMW. Finalizacja projektu przyczyniła się do poprawy stanu środowiska naturalnego w okolicach Trzebiatowa i Nowego Dworu Wejherowskiego, zapobiegła ewentualnej katastrofie ekologicznej i wpłynęła pozytywnie na cały pomorski ekosystem.
JRCh kolejny raz udowodniła, że dbałość o środowisko jest dobrym sposobem na wykreowanie pozytywnego wizerunku firmy oraz poprawy jej konkurencyjności na rynku nie tylko polskim ale również i międzynarodowym, co pomoże w pozyskaniu nowych partnerów i projektów do realizacji. Wykazano, że unieszkodliwienie bardzo niebezpiecznych substancji chemicznej może być wykonane nie tylko bezpiecznie ale z uzyskaniem produktu handlowego (50% kwas azotowy).
